Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej wkrótce odpowiedzieć ma na pytanie polskiego fiskusa, czy zakończenie działalności oznaczać będzie dla podatnika konieczność opodatkowania środków trwałych, i to niezależnie od tego, kiedy owe składniki majątku zostały nabyte (sprawa C-229/15).

Jeśli TSUE przyjmie zaproponowaną przez rzecznika generalnego Julianne Kokott wykładnię przepisów, podatnicy będą mieli powody do zmartwień – zdaniem rzecznika upływ terminu dokonania korekty nie ma wpływu na opodatkowanie majątku po zaprzestaniu prowadzenia działalności przez podatnika. W praktyce oznacza to, że za odpłatną dostawę towarów uznać można także zatrzymanie towarów przez zaprzestającego działalności gospodarczej podatnika, niezależnie od momentu nabycia (a więc co do zasady i odliczenia podatku VAT) tychże towarów.

Prowadzący kancelarię notarialną Jan Mateusiak zwrócił się z wnioskiem o wydanie interpretacji indywidualnej w kwestii tego, czy w remanencie likwidacyjnym sporządzanym ze względu na likwidację działalności gospodarczej prowadzonej przez osobę fizyczną, będącą czynnym podatnikiem podatku VAT, należy ujmować wartość środków trwałych będących własnością tej osoby na dzień likwidacji. Środkiem trwałym, o który wprost zapytywał podatnik, była nieruchomość częściowo służąca mu na cele prowadzonej przez niego działalności gospodarczej począwszy od 1999 r., kiedy to budynek wprowadzony został do ewidencji środków trwałych. Podatnik skorzystał z przysługującego mu prawa i odliczył część podatku VAT przypadającą na usługową część budynku. W ocenie podatnika w remanencie likwidacyjnym nie powinien on ujmować wartości środków trwałych będących jego własnością. Z uwagi na upływ ustawowego okresu na dokonanie korekty podatku VAT dla nieruchomości, nie będzie także konieczne przeprowadzanie takiej korekty, a zatem zaprzestanie prowadzenia działalności będzie dla podatnika – w części dotyczącej przedmiotowej nieruchomości - de facto neutralne.

Przepisy polskiej ustawy o VAT nakazują ująć w spisie z natury towary, które w myśl definicji zawartej w art. 2 pkt 6 ustawy o VAT obejmują także i środki trwałe. Jednocześnie, środki trwałe objęte są dyspozycją art. 91 ustawy o VAT, który zobowiązuje podatnika do korekty wcześniej odliczonego podatku VAT w przypadku, gdy na dzień likwidacji środek trwały znajduje się w tzw. "okresie korekty" (wynoszącym dla nieruchomości 10 lat). Gdyby więc spór dotyczył nieruchomości nabytej nie 17, a 7 lat temu, podatnik nie tylko zobligowany byłby dokonać takiej korekty, lecz dodatkowo, jeśli uznać należałoby, że nieruchomość jako towar ujęta zostać ma w spisie, to również i z tego tytułu podatnik musiałby odprowadzić podatek VAT.

Zdaniem podatnika ujęcie nieruchomości w remanencie godzi w zasadę neutralności podatku VAT, nakazując każdorazowo niejako konieczność "oddania" wcześniej odliczonego podatku VAT.

Rzecznik generalny wskazał, że problem dotyczy tego, czy art. 18 lit. c) dyrektywy VAT ma zastosowanie także do towarów, które stanowią dobra inwestycyjne w rozumieniu art. 187 i dla których upłynął okres na podstawie ust. 1 tego przepisu, w związku z czym nie jest już możliwa korekta odliczenia. Przypomnijmy - art. 18 lit c) dyrektywy VAT stanowi, że państwa członkowskie mogą uznać za odpłatną dostawę towarów zatrzymanie towarów przez podatnika w przypadku gdy zaprzestaje on prowadzenia działalności gospodarczej podlegającej opodatkowaniu, jeżeli VAT od takich towarów podlegał w całości lub w części odliczeniu w momencie ich nabycia lub wykorzystania. Jednocześnie art. 187 stanowi, że w przypadku dóbr inwestycyjnych korekta obejmuje okres pięciu lat, włącznie z rokiem, w którym towary zostały nabyte lub wytworzone (względnie - użyte po raz pierwszy). W odniesieniu do nieruchomości okres stanowiący podstawę obliczania korekty może zostać przedłużony do 20 lat. Przepisy te znalazły swoje odzwierciedlenie w polskiej ustawie o VAT – odpowiednio art. 14 oraz 91, przy czym dla nieruchomości okres korekty określono na 10 lat.

Zdaniem Julianne Kokott zasada neutralności podatkowej nie wymaga dopuszczenia opodatkowania na podstawie art. 18 lit c) dyrektywy tylko w ramach czasowych nakreślonych art. 187 (a więc w przypadku nieruchomości objętych prawem polskim – w ciągu 10 lat). Opodatkowanie również po upływie okresu dla korekty powoduje takie samo traktowanie pod względem podatkowym, jakie nastąpiłoby w przypadku sprzedaży budynku w tym samym momencie, gwarantując neutralność systemu podatku VAT. Odmienna interpretacja przepisów mogłaby bowiem wpływać na decyzje gospodarcze podatnika (sprzedaż budynku byłaby niekorzystna).

Przyjęcie przez TSUE zaproponowanego w opinii rzecznika generalnego stanowiska oznaczać będzie dla podatników, że niezależnie od upływu okresu dla dokonania korekty podatku VAT w przypadku zaprzestania prowadzenia działalności gospodarczej, zatrzymanie przez niego dóbr na własny użytek będzie traktowane jak odpłatna dostawa towarów.