Od 1 lipca 2015 roku weszły w życie kolejne istotne zmiany w zakresie podatku od towarów i usług. Zmiany te dotyczą przede wszystkim rozszerzenia katalogu towarów objętych procedurą odwrotnego obciążenia oraz towarów wrażliwych, wprowadzenie obowiązku składania informacji podsumowującej w obrocie krajowym, jak również zlikwidowanie asymetrii w stosowaniu przepisów dotyczących ulgi na złe długi przez wierzyciela i dłużnika, w przypadku gdy ten drugi jest w trakcie postępowania upadłościowego oraz w przypadku gdy oba podmioty łączą powiązania o charakterze rodzinnym lub z tytułu przysposobienia, kapitałowym, majątkowym lub wynikające ze stosunku pracy.

Procedura odwrotnego obciążenia

Pierwsza zmiana przepisów dotyczy transakcji objętych tzw. procedurą odwrotnego obciążenia, tj. transakcji sprzedaży towarów, dla której podatek VAT rozlicza kupujący, a nie sprzedający.

Od 1 lipca 2015 roku procedura ta ma zastosowanie wyłącznie do transakcji, w których zarówno sprzedawca jak i nabywca są przedsiębiorstwami zarejestrowanymi jako czynni podatnicy VAT. W wyniku tej zmiany nabywcy towarów objętych procedurą odwrotnego obciążenia niezarejestrowani i zwolnieni z VAT będą wyłączeni z konieczności samodzielnego rozliczania podatku, co będzie wiązać się z obowiązkiem każdorazowej weryfikacji przez sprzedawcę statusu VAT nabywcy. Weryfikację tą ma ułatwić udostępniona na Portalu Podatkowym strony Ministerstwa Finansów baza on-line zarejestrowanych do celów VAT podmiotów.

Ponadto rozszerzono katalog towarów objętych procedurą odwrotnego obciążenia, wymienionych w załączniku nr 11 do ustawy. Do dotychczas objętych tą procedurą towarów z kategorii stali, miedzi oraz odpadów, surowców wtórnych oraz złomu, dołączyły m.in. arkusze żeberkowane ze stali niestopowej, złoto w postaci surowca, półproduktu oraz złoto inwestycyjne, aluminium, ołów, cynk, cyna, nikiel, jak również wyroby z kategorii elektroniki, tj. telefony komórkowe, komputery przenośne i konsole do gier, jednakże wyłącznie, gdy ich łączna wartość w ramach jednolitej gospodarczo transakcji przekroczy 20 000 zł netto. Za jednolitą gospodarczo transakcję uznaje się zasadniczo umowę, w ramach której występuje jedna lub więcej dostaw towarów, zamówień bądź faktur, jak również więcej niż jedną umowę, jeżeli okoliczności towarzyszące tej transakcji lub warunki, na jakich została ona zrealizowana, odbiegają od okoliczności lub warunków zwykle występujących w obrocie elektroniką.

Począwszy od rozliczenia za lipiec podatnicy dokonujący sprzedaży w ramach odwrotnego obciążenia będą również zobowiązani do składania, w terminach przewidzianych dla złożenia deklaracji VAT-7, VAT-7K lub VAT-7D, informacji podsumowującej o symbolu VAT-27, wykazującej wszystkich krajowych nabywców oraz wartość sprzedaży na ich rzecz w danym okresie rozliczeniowym.

Odpowiedzialność solidarna nabywcy towarów

Instytucja odpowiedzialności podatkowej nabywców za zaległości podatkowe w podatku VAT sprzedawców towarów wymienionych w załączniku nr 13 do ustawy o VAT (tzw. towary wrażliwe), wprowadzona w 2013 roku, obejmowała dotychczas niektóre wyroby stalowe, benzyny silnikowe, oleje napędowe, opałowe i smarowe, gazy do napędu silników spalinowych, jak również złoto nieobrobione plastycznie lub w postaci półproduktu lub w postaci proszku o próbie 325 tysięcznych lub większej.

Zmiana wprowadzona 1 lipca polega na określeniu dziewięciu nowych kategorii towarów wrażliwych (między innymi tonerów do drukarek, kaset z tuszem i głowicą drukującą do drukarek, srebra i platyny nieobrobionych plastycznie lub w postaci półproduktu, lub w postaci proszku, cyfrowych aparatów fotograficznych), jak również na wyłączeniu z towarów wrażliwych złota.

Nabywca towarów wrażliwych może wyłączyć się z odpowiedzialności solidarnej poprzez złożenie kaucji gwarancyjnej. Od 1 lipca 2015 r. wysokość takiej kaucji będzie zróżnicowana w zależności od rodzaju dostarczanych przez podatników towarów. W przypadku podatników dostarczających paliwa, oleje opałowe oraz oleje smarowe minimalna kaucja gwarancyjna zostanie podniesiona do 1 mln zł, zaś maksymalna – do 10 mln zł. Ponadto od kwoty przyjętej kaucji gwarancyjnej w formie depozytu pieniężnego przysługiwać będą podatnikom odsetki w wysokości 30% stopy depozytowej NBP.

Korekta VAT od wierzytelności nieściągalnych

Instytucja tzw. ulgi na złe długi, uregulowana w art. 89a i 89b ustawy o VAT, umożliwia wierzycielowi obniżenie podstawy opodatkowania oraz podatku należnego w przypadku braku zapłaty od kontrahenta, jak również zobowiązuje tego drugiego do dokonania odpowiedniej korekty odliczonego podatku naliczonego. Wprowadzone od 1 lipca przepisy modyfikują dotychczasowe zasady takiej korekty w przypadku dłużników będących w trakcie postępowania upadłościowego oraz w przypadku podmiotów powiązanych.

Pierwsza zmiana wprowadza zasadę, iż dłużnik nie będzie zobowiązany do korekty podatku naliczonego, jeśli w ostatnim dniu miesiąca, w którym upływa 150 dzień od dnia upływu terminu płatności, będzie w trakcie postępowania upadłościowego lub w trakcie likwidacji. Wierzyciel natomiast, tak jak to było dotychczas, nadal nie będzie uprawniony do dokonania stosownej korekty, na podstawie art. 89a.

Ponadto poprzez uchylenie art. 89a ust. 7 ustawy o VAT wprowadzono możliwość skorzystania z ulgi na złe długi przez wierzycieli powiązanych z dłużnikiem, co dotychczas było niemożliwe (podczas gdy dłużnik taką korektę, pomimo istnienia powiązań, musiał przeprowadzić). Istnienie wskazanych powiązań nie stanowi już dla wierzycieli przeszkody w możliwości zastosowania ulgi na złe długi.

Co istotne, na mocy przepisu przejściowego, zmiany w zakresie instytucji ulgi na złe długi będą mogły mieć zastosowanie również do wierzytelności powstałych przed 1 lipca, których nieściągalność została uprawdopodobniona po dniu 31 grudnia 2012 roku.