Czy przekształcenie użytkowania wieczystego we własność jest opodatkowane VAT?
Na tak zadane pytanie twierdzącej odpowiedzi udzieliła w swojej opinii do sprawy C‑604/19 gmina Wrocław przeciwko Dyrektorowi Krajowej Informacji Skarbowej rzecznik generalna Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, Juliane Kokott.
Spór wyłonił się na tle stosowania ustawy o przekształceniu prawa użytkowania wieczystego gruntów zabudowanych na cele mieszkaniowe w prawo własności tych gruntów („ustawa o przekształceniu”). Na jej podstawie z dniem 1 stycznia 2019 r. prawo użytkowania wieczystego gruntów zabudowanych na cele mieszkaniowe przekształciło się w prawo własności tych gruntów. W zamian byli właściciele przez 20 lat otrzymują roczną opłatę. Wysokość tej opłaty odpowiada dokładnie stawce należnej wcześniej za użytkowanie wieczyste.
W związku z tym gmina Wrocław powzięła wątpliwości, czy opłaty te podlegają opodatkowaniu VAT. W wydanej interpretacji indywidualnej Dyrektor KIS stwierdził, że przekształcenie stanowi kontynuację dostawy zapoczątkowanej w drodze ustanowienia użytkowania wieczystego. Opłaty dzielą więc jej losy prawne i podlegają opodatkowaniu. Gmina stała jednak na stanowisku, że użytkownik wieczysty już przy ustanowieniu prawa użytkowania wieczystego uzyskał status podobny do właściciela. Wniosła więc do sądu skargę, argumentując, że ten sam grunt nie może być dwa razy przedmiotem dostawy. Ponadto twierdziła, że działa w charakterze organu władzy publicznej, przez co czynność pozostaje poza zakresem opodatkowania VAT. Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu skierował do TSUE pytania prejudycjalne.
Rzecznik generalna stanęła na stanowisku, że przekształcenie użytkowania wieczystego we własność należy traktować nie jako odrębne zdarzenie, lecz jako kontynuację dostawy. Nie ulega wątpliwości, że samo ustanowienie użytkowania wieczystego powinno być traktowane jako dostawa towaru, w związku z czym opłaty roczne podlegają opodatkowaniu. Stanowią one bowiem świadczenie wzajemne za uzyskanie prawa do rozporządzania nieruchomością. Nie zmienia tego fakt, że na dotychczasowego użytkownika wieczystego przenosi się również status właściciela. Opłata z tytułu przekształcenia dzieli więc podatkowe losy miesięcznych rat za użytkowanie wieczyste.
Płatności w dalszym ciągu odnoszą się do tej samej dostawy nieruchomości. Dotychczasowy użytkownik wieczysty nadal wnosi opłatę za uzyskanie prawa do rozporządzania rzeczą jak właściciel. Potwierdza to również struktura opłaty, której wysokość jest równa kwocie, którą należałoby zapłacić z tytułu użytkowania wieczystego w danym roku. Z punktu widzenia ekonomicznego, tak istotnego dla opodatkowania VAT, dotychczasowy użytkownik wieczysty płaci więc tę samą opłatę, ale na zmienionych warunkach. Zarówno więc obowiązek zapłaty, jak i jej wysokość wynikają z pierwotnego ustanowienia użytkowania wieczystego i z ekonomicznego punktu widzenia należy je traktować jednolicie jako opłatę z tytułu tej dostawy.
W przedmiocie występowania w charakterze organu władzy publicznej rzecznik generalna stwierdziła natomiast, że sam fakt, iż ustawa o przekształceniu nakłada na gminę obowiązek przeprowadzenia postępowania administracyjnego, nie oznacza jeszcze, że czynność pozostaje poza zakresem opodatkowania VAT. Opłata należna od dotychczasowych użytkowników wieczystych nie jest bowiem ustalana na podstawie reżimu prawnego w ramach postępowania administracyjnego, lecz gmina pobiera ją w charakterze dotychczasowego właściciela nieruchomości. Samo oddanie w użytkowanie wieczyste nieruchomości gminnych znajduje podstawę w prawie cywilnym. Dlatego też pobierając raty, gmina działała w charakterze podatnika. Nie ma żadnego powodu, aby działalność gminy na podstawie ustawy o przekształceniu kwalifikować odmiennie niż dotychczas.
Opinia rzecznik generalnej nie stanowi ostatecznego rozstrzygnięcia w sprawie, jednak często finalne orzeczenia TSUE pokrywają się z nią w całości lub w znacznej części. Tak interpretowane przepisy Dyrektywy VAT będą miały poważny wpływ na rozliczenia podatkowe jednostek samorządu terytorialnego i dotychczasowych użytkowników wieczystych.
Wojciech Jasiński, konsultant podatkowy, ATA Tax Sp. z o.o.
Zainteresował Cię ten temat?