Na stronach Rządowego Centrum Legislacji pojawił się w ostatnim czasie projekt ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu przeciwdziałania wykorzystywaniu sektora finansowego dla wyłudzeń skarbowych, nowelizujący m.in. Ordynację podatkową i ustawę o podatku od towarów i usług.

Najważniejsze zmiany wprowadzane projektem dotyczą w zasadzie dwóch zagadnień, tj kontroli operacji finansowych oraz wprowadzenia urzędowego wykazu podmiotów VAT czynnych, niezarejestrowanych, skreślonych i których rejestracja została przywrócona. Poniżej przedstawiamy główne założenia zmian i ich skutki dla podatników.

1. Większa kontrola operacji finansowych

Ustawodawca planuje dodać do Ordynacji podatkowej) dział IIIB o tytule „Przeciwdziałanie wykorzystywaniu sektora finansowego dla wyłudzeń skarbowych”.

Ustawa powołać ma do życia tzw. STIR - system teleinformatyczny izby rozliczeniowej służący do przetwarzania danych w celu przeciwdziałania wykorzystaniu działalności banków i SKOKów do celów mających związek z wyłudzeniami skarbowymi, w tym do dokonywania analizy ryzyka oraz przekazywania informacji i żądania blokady rachunku, zawierający rozwiązania techniczne zapewniające bezpieczne i prawidłowe wykonywanie czynności, w szczególności ochronę tajemnicy prawnie chronionej, w tym niezbędny poziom zabezpieczeń kontroli dostępu, autoryzacji oraz separacji kanałów wymiany informacji.

Zgodnie z projektem, izba rozliczeniowa (KIR) dokonywać ma analizy ryzyka, której wyniki, zawierające m.in. numer rachunku, NIP posiadacza i procentowy wskaźnik ryzyka wykorzystania banku lub SKOKu do celów mających związek z wyłudzeniami skarbowym, przekazywane być mają m.in. Szefowi KAS, automatycznie, nie rzadziej niż raz na 24 godziny. Możliwe będzie, za opłatą, pozyskanie przez Szefa KAS także danych, które posłużyły do analizy ryzyka. Dane te obejmują m.in. dane z CRP-KEP, dane z wykazu podmiotów nie zarejestrowanych/wykreślonych/przywróconych jako podatnik VAT, dane uzyskane na potrzeby wymiany zleceń płatniczych oraz ustalania wzajemnych wierzytelności wynikających z tych zleceń (w tym stanowiące tajemnicę bankową). Przy dokonywaniu analizy ryzyka izba rozliczeniowa uwzględnić ma w szczególności kryteria:

• ekonomiczne – ocena m.in. tego, czy transakcja jest nieuzasadniona charakterem prowadzonej działalności,
• geograficzne – ocena, czy transakcje dokonywane są z podmiotami z państw, w których częste są wyłudzenia skarbowe,
• przedmiotowe – ocena, czy prowadzona przez przedsiębiorcę działalność gospodarcza jest działalnością wysokiego ryzyka pod względem podatności na wyłudzenia skarbowe,
• behawioralne – ocena, czy mają miejsce nietypowe, w danej sytuacji, działania przedsiębiorcy,
• powiązań – ocena, czy istnieją powiązania z podmiotami potencjalnie uczestniczącymi w wyłudzeniach skarbowych.

Pierwszą informację o wynikach analizy ryzyka KIR przekazać ma w terminie 60 dni od dnia wejścia w życie ustawy nowelizującej (tj. w ciągu 67 dni od jej ogłoszenia).

W przypadku, gdy m.in. na podstawie wyników analizy ryzyka Szef KAS będzie mógł podejrzewać, że dany rachunek służy wyłudzeniom skarbowym, będzie on mógł doprowadzić do blokady rachunku przedsiębiorcy na maksymalnie 72 godziny, z możliwością przedłużenia do maksymalnie 3 miesięcy. W trakcie trwania blokady Szef KAS pozyskać może szczegółowe informacje nt. blokowanego rachunku, w tym nt. stron i kwot transakcji, zawartości dokumentów, w tym sald i obrotów na rachunku. W uzasadnionych przypadkach o możliwości popełnienia przestępstwa powiadamiana będzie policja i prokuratura. Podatnikom przysługiwać będzie możliwość dochodzenia odszkodowania na podstawie KC za szkody wyrządzone wskutek niezgodnego z prawem żądania blokady lub jej przedłużenia.

Co istotne, jeśli w trakcie trwania blokady zostanie złożona deklaracja, korekta deklaracji, albo zostanie wydana decyzja określająca lub ustalająca, Szef KAS wydawać będzie postanowienie o przekazaniu przez bank (lub SKOK) środków z rachunku na pokrycie zaległości podatkowej i odsetek za zwłokę.

II. Wykaz podmiotów VAT czynnych, niezarejestrowanych, wykreślonych i których rejestracja została przywrócona

Nowelizacja ustawy o podatku od towarów i usług ureguluje nieobjętą dotąd przepisami kwestię prowadzenia przez fiskusa wykazu podatników VAT czynnych. Od początku bieżącego roku podatnicy mogli weryfikować status swoich kontrahentów na Portalu Podatkowym prowadzonym przez Ministerstwo Finansów, bez gwarancji jednak, że tak pozyskane informacje będą miały wartość dowodową w przypadku kontroli ze strony fiskusa – próżno bowiem szukać umocowania dla takiego postępowania jak i samego Portalu Podatkowego w przepisach. Dzięki nowelizacji ta luka ma się w końcu zapełnić. Wprowadzone do ustawy o VAT zmiany nałożyć mają na Ministra Finansów obowiązek prowadzenia elektronicznych wykazów:

• podmiotów, które nie zostały zarejestrowane jako podatnicy VAT lub które zostały wykreślone z rejestru z urzędu jako podatnik VAT,
• podmiotów, których rejestracja jako podatnika VAT została przywrócona.

Zakres danych zawartych w wykazach będzie obejmować nie tylko imiona i nazwiska właścicieli (wspólników) i nazwa firmy, lecz również imiona i nazwiska osób uprawnionych do reprezentacji, włącznie z prokurentami. Oprócz tego ujawniane będą dane dotyczące numerów PESEL, NIP, REGON, KRS oraz adresy siedziby/zamieszkania a nawet stałego miejsca prowadzenia działalności oraz podstawę prawną odmowy rejestracji albo wykreślenia z rejestru jako podatnika VAT. Zgodnie z projektem, wykazy obejmować mają podmioty, które skreślono, przywrócono bądź którym odmówiono rejestracji począwszy od 1 stycznia 2015 r.

Wykazy, zgodnie z założeniami projektu, zwiększyć mają bezpieczeństwo obrotu gospodarczego, ułatwiając sprawdzenie rzetelności kontrahenta.

Dodatkowo, wraz z wejściem w życie noweli, naczelnik będzie mógł odmówić rejestracji podmiotu jako podatnika VAT także wtedy, gdy będzie istnieć podejrzenie, że celem przedsiębiorcy jest wykorzystanie banków (względnie – SKOKów) do celów mających związek z wyłudzeniami skarbowymi w rozumieniu omawianego powyżej nowego działu IIIB Ordynacji podatkowej. Ten sam powód stanowić może przesłankę do wykreślenia podatnika z rejestru jako podatnika VAT, przy czym w takiej sytuacji możliwe będzie przywrócenie zarejestrowania bez konieczności składania zgłoszenia aktualizacyjnego, jeśli podatnik udowodni, że prowadzone przez niego działania nie są realizowane z zamiarem wyłudzeń skarbowych, albo jeśli wyjdą na jaw inne okoliczności lub dowody, z których będzie wynikać brak takiego zamiaru.

Obydwa wykazy mają być udostępniane w BIP MF.

Ustawa ma wejść w życie w ciągu 7 dni od jej ogłoszenia.

Na dzień publikacji niniejszego artykułu projekt znajduje się w fazie konsultacji publicznych.