Na stronach Rządowego Centrum Legislacji zapoznać się można z przyjętym już przez Radę Ministrów projektem ustawy o zmianie ustawy – Ordynacja podatkowa oraz niektórych innych ustaw. Celem projektowanych zmian jest wprowadzenie do polskiego porządku prawnego klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania, znanej z prawodawstw wielu państw, w tym Niemiec, Austrii, Francji czy Wielkiej Brytanii. Wśród przykładów unikania podanych w uzasadnieniu do projektu ustawy znajduje się między innymi przykład obligacji emitowanych w Singapurze. O tym modelu optymalizacji  informowaliśmy w naszym newsletterze wydanym w styczniu 2016.

Projekt zakłada dodanie rozdziału IIIa do Ordynacji, w całości poświęconego przeciwdziałaniu unikaniu opodatkowania (art. 119a-119zf), jak również zmiany innych przepisów Ordynacji podatkowej i ustawy o podatku od towarów i usług, związanej z implementacją klauzuli obejścia prawa podatkowego.

Unikanie opodatkowania

Sednem nowelizacji jest przepis art. 119a §1, w myśl którego czynność dokonana przede wszystkim w celu osiągnięcia korzyści podatkowej, sprzecznej w danych okolicznościach z przedmiotem i celem przepisu ustawy podatkowej, nie skutkuje osiągnięciem korzyści podatkowej, jeśli sposób działania był sztuczny. Sposób działania uznać należy za sztuczny, jeśli nie zostałby on zastosowany przez podmiot działający rozsądnie i kierujący się zgodnymi z prawem celami innymi niż osiągnięcie korzyści podatkowej sprzecznej z przedmiotem i celem przepisu ustawy podatkowej. O sztuczności podjętych działań świadczyć mogą w szczególności: nieuzasadnione dzielenie operacji, angażowanie podmiotów pośredniczących przy braku uzasadnienia ekonomicznego lub gospodarczego, uzyskanie stanu identycznego lub zbliżonego do stanu sprzed dokonania czynności, istnienie elementów wzajemnie znoszących lub kompensujących się, czy też ryzyko ekonomiczne lub gospodarcze przewyższające spodziewane korzyści niepodatkowe w takim stopniu, że rozsądnie działający podmiot nie wybrałby tego sposobu działania. Pod pojęciem korzyści podatkowej natomiast rozumieć należy z jednej strony niepowstanie bądź obniżenie wysokości zobowiązania podatkowego, jego odsunięcie w czasie, względnie powstanie lub zawyżenie straty podatkowej, z drugiej zaś strony powstanie nadpłaty lub prawa do zwrotu podatku, bądź zwiększenie kwoty nadpłaty lub zwrotu podatku. Co więcej, ustawodawca wskazał także, że na potrzeby stosowania nowych regulacji pod pojęciem czynności rozumieć należy zespół powiązanych ze sobą czynności, dokonanych przez te same bądź różne podmioty. Warto w tym miejscu zwrócić uwagę na niedawny wyrok NSA (wyrok z dnia 15 stycznia 2016 r., sygn. akt II FSK 3162/13), o którym szerzej pisaliśmy w poprzednim newsletterze. Sąd wskazał w nim, że w przypadku pozorności, o której mowa w art. 199a Ordynacji podatkowej, występować musi tożsamość stron czynności prawnej zarówno udawanej (pozorowanej), jak i ukrytej (która faktycznie ma mieć miejsce). Wraz z wejściem w życie omawianej klauzuli obejścia prawa sądy będą mieć więc podstawy prawne ku temu, by negować skutki podatkowe zespołu powiązanych z sobą czynności, niezależnie od liczby zaangażowanych w ich przebieg podmiotów i ról, jakie będą one spełniać.

Rada do Spraw Przeciwdziałania Unikaniu Opodatkowania

Projekt zakłada utworzenie niezależnego organu w postaci Rady ds. Przeciwdziałania Unikaniu Opodatkowania, której zadaniem ma być opiniowanie zasadności zastosowania art.119a Ordynacji podatkowej, wyłączającego osiągnięcie przez podmioty korzyści podatkowych na skutek podjęcia czynności o sztucznym charakterze. Organ ten składać się będzie z dziewięciu członków powoływanych na czteroletnią kadencję, wskazanych m.in. przez Ministra Finansów, Ministra Sprawiedliwości, Prezesa NSA, Krajową Radę Doradców Podatkowych, Radę Dialogu Społecznego.

Rada wydawać będzie opinię co zasadności zastosowania art. 119a Ordynacji podatkowej na wniosek Ministra Finansów, zarówno z jego własnej inicjatywy, jak i w związku z wnioskiem strony zgłoszonym w odwołaniu od decyzji. Co istotne, stanowisko co do zasadności stosowania art. 119a Ordynacji podatkowej zajęte być może na posiedzeniu co najmniej połowy składu Rady, bezwzględną większością głosów.

Postępowanie podatkowe w przypadku unikania opodatkowania

Postępowanie podatkowe w przypadku podejrzenia, że w danej sprawie spełnione mogą być przesłanki z art. 119a Ordynacji podatkowej, prowadzone będzie przez co do zasady  przez Ministra Finansów.. W toku postępowania Minister zaciągać może opinii Rady do Spraw Przeciwdziałania Unikaniu Opodatkowania. Rada wyda także opinię na wniosek strony zgłoszony w odwołaniu od decyzji dotyczącej stosowania art. 119a Ordynacji podatkowej. Zarówno strona, jak i Minister Finansów będą mogły przedłożyć Radzie swoje stanowisko w sprawie, względnie dodatkowe dokumenty.  . Rolą Rady będzie więc wydanie opinii zawierającej stanowisko co do zasadności stosowania klauzuli obejścia prawa, wraz z uzasadnieniem (przy czym przewiduje się dla członków Rady możliwość zgłaszania zdania odrębnego).. 

Opinie zabezpieczające

Podatnikom udostępniony zostanie nowy instrument o charakterze ochronnym, jakim będą opinie zabezpieczające. Opinia wydawana będzie na wniosek zainteresowanej strony, zawierający m.in. wyczerpujący opis czynności wraz ze wskazaniem powiązań między stronami transakcji, wskazanie celów podejmowanych działań, ich ekonomicznego i gospodarczego uzasadnienia jak i określenie skutków i korzyści podatkowych, wraz z własnym stanowiskiem podatnika w sprawie. 

Wydanie opinii zabezpieczającej oznaczać dla podatnika będzie, że dla przedstawionej we wniosku czynności planowanej, rozpoczętej lub już dokonanej nie ma zastosowania przepis art. 119a Ordynacji podatkowej. W przypadku, gdy zdaniem organu przywołany przepis mieć jednak będzie zastosowanie, Minister Finansów odmówi wydania opinii zabezpieczającej. W takiej sytuacji podatnikowi przysługiwać będzie prawo do wniesienia skargi do sądu administracyjnego.

Wniosek o wydanie opinii zabezpieczającej podlegać będzie relatywnie wysokiej, bo wynoszącej aż 20 000 zł, opłacie. Co ciekawe, zainteresowane strony będą mogły wystąpić ze wspólnym wnioskiem o wydanie opinii. Opinia winna być wydana bez zbędnej zwłoki, nie później niż w terminie 6 miesięcy od dnia otrzymania wniosku.

Ustawa nowelizująca wejść ma w życie 30 dni po jej ogłoszeniu, przy czym przepisy dotyczące wprost klauzuli obejścia prawa (art. 119a-119f) mieć będą zastosowanie dla czynności dokonanych po dniu wejścia w życie ustawy, w myśl zasady, że prawo nie działa wstecz. Także w przypadku interpretacji indywidualnych wybrane, nowe regulacje mieć mają zastosowane dla interpretacji wydawanych od dnia wejścia w życie ustawy.

Po wejściu w życie projektowanych przepisów dotyczących klauzuli obejścia prawa przedstawimy w Newstellerze bardziej szczegółowe informacje na temat zasad jej funkcjonowania.