Choć do 1 stycznia 2016 r. pozostało jeszcze kilka miesięcy, warto już dziś przygotować się do zmian, jakie przyniesie Ustawa z dnia 23 października 2014 r o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z dnia 18 grudnia 2014 r., poz. 1831). Chcąc przeciwdziałać nadużywaniu przez pracodawców tzw. umów śmieciowych, ustawodawca wprowadził zmiany dotyczące podstawy wymiaru składek, szczególnie istotne dla sytuacji, gdy dana osoba wykonuje pracę na podstawie kilku umów zlecenia.

Aktualnie osoby posiadające kilka tytułów do ubezpieczeń podlegają ubezpieczeniom co do zasady z jednego tytułu – pierwszego lub wybranego przez siebie. Od tej reguły przewidziano pewne wyjątki. W pozostałych przypadkach jeden tytuł do ubezpieczeń wypiera inne tytuły oraz inne stosunki prawne występujące w ramach jednego tytułu do ubezpieczeń. Przykładowo, jeśli zleceniobiorca świadczy pracę na podstawie kilku umów zlecenia, podlega on ubezpieczeniom z jednej umowy – pierwszej lub wybranej przez niego, bez względu na wysokość ustalonego przez strony wynagrodzenia. W praktyce daje to możliwość odprowadzania składek od najniższej z posiadanych umów, co też często – z uwagi na niższe koszty pracy – było w praktyce gospodarczej nadużywane.

Skutkiem nowelizacji będzie rozszerzenie obowiązku ubezpieczeń w przypadku zbiegu wykonywania umowy zlecenia z inną aktywnością zarobkową oraz kilku umów zleceń, co w praktyce ograniczyć ma potencjalne korzyści dla płatników składek wynikające z zawierania umów zlecenia zamiast umów o pracę.

W myśl obowiązujących przepisów osoba spełniająca warunki do objęcia obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z kilku tytułów (między innymi pracy nakładczej, umowy agencyjnej i o dzieło, działalności gospodarczej) jest objęta obowiązkowo ubezpieczeniami z tego tytułu, który powstał najwcześniej. Może ona jednak dobrowolnie, na swój wniosek, być objęta ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi także z pozostałych, wszystkich lub wybranych, tytułów lub zmienić tytuł ubezpieczeń. Zgodnie natomiast z nową regulacją, osoba wykonująca pracę na podstawie umowy zlecenia, u której podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w danym miesiącu jest niższa od kwoty minimalnego miesięcznego wynagrodzenia, spełniająca warunki do objęcia obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z innych tytułów podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym również z innych tytułów. Zasady tej nie stosuje się, jeżeli łączna podstawa wymiaru składek z tytułu wykonywania pracy na podstawie umowy zlecenia, lub z innych tytułów osiąga wspomnianą kwotę wynagrodzenia minimalnego (począwszy od 1 stycznia 2015 r. kwota minimalnego wynagrodzenia wynosi 1.750 PLN brutto). 

Jak wskazano w uzasadnieniu do ustawy nowelizującej, jej celem jest zrównanie wykonywania umowy zlecenia z innymi tytułami, których posiadanie powoduje sumowanie podstaw wymiaru składek do kwoty co najmniej minimalnego wynagrodzenia. Oznacza to, że zgodnie z zaproponowaną zmianą, do umów zlecenia zastosowanie będzie miał przepis dotyczący kumulowania tytułów do ubezpieczeń w przypadku uzyskiwania z nich podstawy wymiaru składek niższej niż kwota minimalnego wynagrodzenia za pracę.

W przypadku umów zlecenia przyjęto, że zasada kumulacji tytułów będzie miała miejsce w sytuacji, gdy podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne (z pierwszego z tytułów) byłaby niższa od minimalnego wynagrodzenia w danym miesiącu.

Znowelizowane przepisy prowadzić więc będą do tego, że w sytuacji zawarcia kilku umów zlecenia, gdy pierwsza z umów zlecenia będąca podstawą naliczania składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe opiewać będzie na kwotę niższą od obowiązującej płacy minimalnej, to do podstawy wymiaru składek brane będą również i inne zawarte umowy zlecenia, stanowiące tytuł do objęcia obowiązkowo ubezpieczeniem emerytalnym i rentowym.