Nie można zasadniczo odmówić podatnikowi prawa do odliczenia podatku VAT należnego lub zapłaconego od dostarczonych mu towarów z uwagi na to, że faktura została wystawiona przez podmiot, który uznawać należy za podmiot nieistniejący i nie ma możliwości ustalenia tożsamości rzeczywistego dostawcy towarów. W drodze wyjątku organ podatkowy może odmówić prawa do odliczenia, jeżeli zostanie wykazane, że podatnik wiedział lub powinien był wiedzieć, iż rzeczona dostawa wiązała się z przestępstwem w zakresie podatku od wartości dodanej. Wniosek taki wynika z orzeczenia Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 22 października 2015 r. w sprawie C-277/14 PPUH Stehcemp sp.j. Florian Stefanek, Janina Stefanek, Jarosław Stefanek przeciwko Dyrektorowi Izby Skarbowej w Łodzi.

Stan faktyczny

Spółka PPUH Stehcemp Sp. j. przeprowadziła w roku 2004 r. szereg transakcji nabycia oleju napędowego, wykorzystywanego do prowadzonej przez nią działalności. Faktury z tytułu dostaw wystawiane były przez spółkę Finnet Sp. z o.o. Spółka dokonywała odliczeń podatku VAT wynikającego z otrzymywanych przez nią faktur. Prawa do odliczenia odmówił nabywcy jednakże organ podatkowy, który przeprowadziwszy kontrolę podatkową stwierdził, że faktury wystawiane były przez podmiot uznawany w myśl polskich przepisów za nieistniejący. Wśród okoliczności przemawiających za takim rozumowaniem wskazano brak zarejestrowania do celów podatku VAT, brak składania deklaracji podatkowych, niepłacenie podatków, nieskładanie rocznych sprawozdań finansowych a także brak wymaganej koncesji. Co więcej, organ podatkowy wskazał także na fakt uniemożliwiającej prowadzenie działalności dewastacji będącej siedzibą spółki nieruchomości, jak i niemożliwość nawiązania kontaktu ze spółką sprzedającą olej i jej prezesem. Nabywca zaskarżył wydaną mu decyzję, WSA w Łodzi oddalił jednak skargę argumentując, że sprzedawca był podmiotem nieistniejącym, a nabywca nie dochował należytej staranności – nie upewnił się, czy transakcje te nie wiążą się z popełnieniem przestępstwa. W skardze kasacyjnej podatnik wskazał na zasadę neutralności podatku VAT i podniósł, że nie można odmówić prawa do odliczenia podatnikowi działającemu w dobrej wierze. Nabywca był w posiadaniu szeregu dokumentów, które świadczyć miały o legalności jego kontrahenta (odpis z rejestru handlowego, zaświadczenie o nadaniu NIP, zaświadczenie o nadaniu REGON). NSA, powziąwszy wątpliwość co do uznania czynności za dostawę towarów i przyznania spółce prawa do odliczenia podatku VAT, zwrócił się z pytaniami prejudycjalnymi do TSUE.

Rozstrzygnięcie

Orzekając w sprawie TSUE wskazał, że kryterium istnienia dostawcy towarów lub jego prawa do wystawiania faktur, zawarte w polskim systemie prawnym, nie figuruje wśród przesłanek prawa do odliczenia zawartych w szóstej dyrektywie. Dyrektywa wskazuje jednak, że dostawca powinien mieć status podatnika. W myśl dyrektywy podatnikiem jest każda osoba wykonująca samodzielnie działalność gospodarczą producentów, handlowców i osób świadczących usługi, bez względu na cel czy też rezultaty takiej działalności. Nie można zdaniem TSUE wykluczyć, że sprzedawca prowadził taką działalność gospodarczą. Wniosku takiego nie podważa ani podnoszony przez polskie organy argument o znacznym zdewastowaniu siedziby spółki, ani brak możliwości nawiązania kontaktu. Z dyrektywy nie wynika także, by status podatnika zależał od jakiegokolwiek zezwolenia czy koncesji, a także od przestrzegania obowiązków podatnika dotyczących złożenia deklaracji podatkowej i zapłaty podatku VAT. Tym bardziej nie można wiązać statusu podatnika z obowiązkiem ogłaszania rocznych sprawozdań finansowych. Odbiorcy towarów przysługuje prawo do odliczenia, nawet jeśli dostawca jest podatnikiem, który nie został zarejestrowany dla celów podatku VAT, o ile faktury zawierają wszystkie wymagane informacje, a przede wszystkim umożliwiają ustalenie tożsamości ich wystawcy oraz ustalenie rodzaju towarów. Co więcej, nawet ewentualny brak prawa do dysponowania towarami przez sprzedawcę nie mógłby wykluczyć faktu dostawy tych towarów, o ile towary zostały faktycznie przekazane nabywcy. Ponadto TSUE przypomniał, że spółka polska faktycznie zapłaciła podatek VAT wynikający z otrzymanych przez nią faktur.

Omawiany wyrok ma kluczowe znaczenie dla podmiotów, które nieświadomie i w dobrej wierze przeprowadzały transakcje zakupu z podmiotami uznawanymi według polskiego prawa za nieistniejące. Jeśli towar został dostarczony, podatnik dokonał zapłaty a przedstawiona mu faktura zawiera wszelkie wymagane prawem elementy, to brak jest przesłanek dla odmówienia dostawcy statusu podatnika, a w konsekwencji – pozbawienia nabywcy prawa do odliczenia podatku VAT.  Jednocześnie w wyroku tym TSUE wskazał, kiedy takiego prawa do odliczenia należałoby podatnika pozbawić – w gestii organu leży udowodnienie na podstawie obiektywnych przesłanek, że skorzystanie z prawa do odliczenia wiązałoby się z przestępstwem lub nadużyciem. Miałoby to miejsce wtedy, gdyby podatnik wiedział lub powinien wiedzieć, że poprzez nabycie towaru uczestniczył w transakcji związanej z przestępstwem w zakresie podatku VAT. To zadaniem organów podatkowych jest wykazanie, że podatnik ową wiedzę posiadał bądź winien był posiadać.