Odwrotne obciążenie a faktura z VAT. Prawo do odliczenia według TSUE
Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) w sprawie C-691/17 wypowiedział się na temat prawa do odliczenia podatku naliczonego wynikającego z faktury wystawionej przez sprzedawcę, w sytuacji, gdy sprzedaż powinna być rozliczona w procedurze odwrotnego obciążenia.
Sprawa dotyczyła spółki węgierskiej, która w związku z budową autostrady otrzymała od kilku podwykonawców faktury wystawione na zasadach ogólnych, z naliczonym podatkiem VAT. Kupujący uregulował należności udokumentowane fakturami, odliczył wynikający z nich podatek VAT, a następnie wystąpił o jego zwrot. Organ podatkowy uznał jednak, iż transakcje te opodatkowane są w procedurze reverse charge. Faktury powinny zatem zostać wystawione bez stawki i kwoty podatku, z odpowiednią adnotacją. W konsekwencji powyższego usługobiorca mógł odliczyć podatek naliczony pod warunkiem, że sam wcześniej wykazał go jako należny. Nie przysługiwało mu zaś, zdaniem węgierskiego fiskusa, prawo do odliczenia podatku wykazanego na fakturach. Warto zaznaczyć, że organ nie zakwestionował w żaden sposób samego faktu dokonania transakcji. Wystawcy faktur wywiązali się zaś z obowiązku zapłaty podatku na rzecz budżetu państwa.
Sprawa trafiła przed sąd administracyjny, który zwrócił się do TSUE z pytaniem prejudycjalnym. Przedmiotem rozważań była kwestia, czy zasady proporcjonalności, neutralności podatkowej i skuteczności wyrażone w Dyrektywie VAT pozwalają organowi podatkowemu odmówić prawa do odliczenia podatku z faktury, ze względu na to, że sprzedaż powinna być opodatkowana w procedurze odwrotnego obciążenia. Dodatkowo wskazano, iż węgierska skarbówka przed odmową prawa do odliczenia nie zbadała czy usługodawcy byli w stanie zwrócić spółce nienależnie zapłaconą kwotę VAT. Poza obszarem zainteresowań fiskusa pozostawało również czy wystawcy faktur byli uprawnieni do dokonania korekty i uzyskania zwrotu nienależnie wpłaconego przez nich podatku. Zapłacony podatek nie został również w żaden sposób zwrócony usługobiorcy, który poniósł jego ekonomiczny ciężar.
Trybunał orzekł, iż nie została spełniona przesłanka, która uprawniałaby nabywcę usług w procedurze odwrotnego obciążenia do odliczenia podatku VAT, a mianowicie wcześniejsza zapłata (wykazanie) tego podatku przez podatnika wnioskującego o odliczenie. Uniemożliwiło to, zdaniem TSUE, dokonanie kontroli stosowania mechanizmu reverse charge i pociągało za sobą ryzyko utraty wpływów budżetowych. Co więcej, VAT zapłacony usługodawcom nie był nigdy należny. Skorzystanie z prawa do odliczenia jest natomiast ograniczone wyłącznie do podatku należnego. Z tego powodu Trybunał odmówił spółce prawa do odliczenia zapłaconej daniny.
Odrębną kwestią jest jednak obowiązek sprawdzenia przez fiskusa, czy usługodawcy mają możliwość skorygowania faktur i zwrotu usługobiorcy wykazanych na nich kwot podatku. W przeciwnym wypadku nabywca podlegałby wszak podwójnemu opodatkowaniu. Spółka stała na stanowisku, iż sprzedawcy nie mieli takiej możliwości, ze względu na obowiązujące na Węgrzech przepisy dotyczące kontroli podatkowych.
TSUE uznał jednak, że w takiej sytuacji usługodawca, który błędnie wpłacił do urzędu skarbowego podatek wynikający z faktury, powinien mieć na podstawie przepisów prawa krajowego możliwość jego zwrotu. Usługobiorca natomiast może wnieść przeciw niemu powództwo cywilne o zwrot nienależnego świadczenia. System taki umożliwiać ma nabywcy usług, który poniósł ciężar podatku, otrzymanie zwrotu kwoty zapłaconej nienależnie.
Trybunał zwrócił jednocześnie uwagę na jeszcze jedną, wyjątkowo istotną kwestię. W sytuacji, gdy VAT został już wpłacony do budżetu przez sprzedawcę, a jego zwrot na rzecz usługobiorcy okaże się niemożliwy lub nadmiernie utrudniony, w szczególności w przypadku upadłości usługodawcy, nabywca tych usług powinien móc skierować żądanie zwrotu bezpośrednio do organów podatkowych. Państwa członkowskie powinny zaś stworzyć podatnikom taką możliwość, poprzez określenie odpowiednich środków i zasad proceduralnych.
Powyższe rozważania świadczą o tym, jak duże problemy sprawia wciąż interpretacja regulacji dotyczących odwrotnego opodatkowania VAT. Przepisy i praktyka ich stosowania przez ograny podatkowe w dalszym ciągu nie uwzględniają podstawowego wyzwania stojącego przed prowadzącymi biznes, jakim jest zachowanie płynności finansowej przedsiębiorstwa.
Wojciech Jasiński, konsultant podatkowy, ATA Tax Sp. z o.o.
Zainteresował Cię ten temat?