11 stycznia 2019 r. do Sejmu wpłynął projekt ustawy o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary. Projekt obejmuje swym zakresem szereg zmian dotyczących przesłanek odpowiedzialności. Przewiduje on również wyraźne zaostrzenie kar oraz zmianę sposobu ich nakładania.

Celem projektowanych zmian jest wzrost efektywności sankcji nakładanych na podmioty zbiorowe. Mają one dotyczyć zwłaszcza przestępstw gospodarczych i skarbowych. Zdaniem autorów projektu, obecnie nakładane kary cechują się niskim stopniem dolegliwości. Nie ma również możliwości dostosowania ich do wagi popełnionego czynu. Nowe przepisy mają w efekcie zwiększyć skuteczność walki z przestępczością. Niewątpliwie zwiększają one jednak ryzyko prowadzenia działalności gospodarczej.

Co zatem ma ulec zmianie? Poniżej przedstawiamy naszym zdaniem najistotniejsze z projektowanych propozycji.

Podmioty objęte projektowanymi regulacjami

Reżimowi projektowanej ustawy podlegały będą osoby prawne, jednostki organizacyjne niebędące osobami prawnymi, którym odrębne przepisy przyznały zdolność prawną, spółki z udziałem Skarbu Państwa, podmioty w stanie likwidacji oraz przedsiębiorcy niebędący osobami fizycznymi. Nowe przepisy mają mieć także zastosowanie w stosunku do podmiotów zagranicznych mających siedzibę lub prowadzących działalność poza terytorium Polski, jeżeli popełniony czyn zabroniony, lub jego skutek wystąpił na terytorium Polski, lub jeśli był wymierzony przeciwko interesom Rzeczypospolitej Polskiej, obywatela polskiego czy też innego polskiego podmiotu.

Katalog czynów penalizowanych i warunki odpowiedzialności

Zakresem projektowanej ustawy objęte są czyny zabronione pod groźbą kary za przestępstwa lub przestępstwa skarbowe ścigane z oskarżenia publicznego. Jej regulacje nie obejmują przestępstw prywatnoskargowych, prasowych oraz wykroczeń skarbowych.

Odpowiedzialność podmiotu zbiorowego ma objąć przede wszystkim jego własne czyny oraz czyny osób fizycznych bezpośrednio związanych z działalnością podmiotu. Na tym jednak nie koniec. Podmiot taki może odpowiadać nawet za czyny popełnione przez podwykonawców lub ich pracowników w sytuacji, gdy chociażby pośrednio osiągnie w związku z tym korzyść majątkową. Warunkiem poniesienia odpowiedzialności za czyny popełnione przez osoby fizyczne będzie niedochowanie należytej staranności w zakresie wyboru lub w nadzorze oraz wina w organizacji rozumiana jako nieprawidłowości w funkcjonowaniu powstałe na skutek niezachowania reguł ostrożności.

Nowe zasady odpowiedzialności

Na gruncie jeszcze obowiązującej ustawy warunkiem poniesienia odpowiedzialności przez podmiot zbiorowy jest uprzednie prawomocne skazanie osoby fizycznej. W praktyce okazało się to znaczną przeszkodą w wyciąganiu konsekwencji wobec spółek. Projektowane regulacje zakładają odejście od tego wymogu, wskutek czego spółce będą mogły zostać wymierzone dotkliwe sankcje niezależnie od odpowiedzialności karnej osoby fizycznej, a w niektórych przypadkach nawet w sytuacji, gdy sam sprawca nie może zostać ukarany ze względu na wystąpienie przesłanek wyłączających jego karalność.

Surowe  sankcje

Projekt zakłada istotne zaostrzenie kar. Na gruncie obowiązujących przepisów kary pieniężne, które można orzec, zawarte są w przedziale od 1 tys. do 5 mln zł. Ich wysokość nie może jednak przekroczyć 3% przychodu uzyskanego przez spółkę w roku obrotowym. Zgodnie z projektem kary zaczynają się od 30 tys. zł, a ich górna granica to aż 30 mln zł. Co więcej, odchodzi się od górnego limitu wyznaczonego wartością uzyskanego przychodu.

Projekt przewiduje równocześnie szeroki katalog środków możliwych do zastosowania już na etapie postępowania przygotowawczego. Tytułem przykładu należy wskazać chociażby zakaz promocji i reklamy, zakaz zawierania umów określonego rodzaju, wstrzymanie dopłat lub subwencji czy też ustanowienie zarządu przymusowego. Zdecydowanie najczarniejszym scenariuszem będzie jednak orzeczenie rozwiązania podmiotu przy jednoczesnej konfiskacie jego majątku.

Ochrona sygnalistów

Projekt wprowadza instytucję sygnalisty. Ma być nim osoba, która zgłasza informacje o podejrzeniu, usiłowaniu lub popełnieniu czynu zabronionego, nieprawidłowościach w funkcjonowaniu lub niezachowaniu należytej staranności. Osoby takie mają zostać objęte ochroną porównywalną do czołowych działaczy związkowych, a w przypadku naruszenia uprawnień pracowniczych, sąd może orzec na ich rzecz odszkodowanie lub przywrócenie stosunku pracy. Na podmiocie zbiorowym będzie natomiast ciążył obowiązek przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego oraz usunięcia wszelkich naruszeń i nieprawidłowości, o których doniósł sygnalista.

Projekt ustawy został skierowany do dalszych konsultacji.

Ewa Pyrkosz, konsultant podatkowy, ATA Tax Sp. z o.o.

Zainteresował Cię ten temat?

ewa.pyrkosz|atatax.pl| |ewa.pyrkosz|atatax.pl